Traduction occitane
L’OLIU O LA RESURRECCION DE L’ETERNE
Los arbres, los aimava dempuèi totjorn : dins los plecs primièrs de sa memòria, i aviá de fuèlhas largas de platana dançant dins lo lum del miègjorn, de ramèls de pin bruissent jol vent de cèrç e lo perfum dels cacièrs en flors ofèrt a las longas seradas de mai estriadas d'arondas.
Mai tard lo drollèt en córrer los caminóls s'èra fach mai d'amics. Aviá tastat las amoras popras de l'amoriá negre. »
Aviá aprés lo tendrum de la figuièra que balha dos còps sa frucha
e plora de lagremas de latèx blanc a la nafradura.
S'èra bastit de nises d'aglas sus las brancas mèstras
Avia fargat d’arcs d’avelanièr e emplenat son carcais de sagetas de fraisse durcit al fuòc
Aviá escampat de pirògas en rusca de platana sus las aigas del gaudre.
Aviá tubat d'acras cigaretas de tabac de sambuc puèi tossit tranquilament darrièr lo complici fulhatge d'un bois gigant.
Li arribava quitament de lor parlar, als arbres ! Es lo cipressièr del cap de l'òrt o l'oliu del cap del camp que reculhissian sas confidéncias, las que devon pas ausir ni los parents ni mai los companhs.
Pausava sas mans sul tronc causit e sos laguis bèls quitavan son còr d'enfant per s'engulhar dins lo còr lenhós de l'arbre : la mòrt del gaton tigrat, lo zèro en mats, la partença de l'amiga emportada al luènh pels parents... la fusta viva preniá son fais de dòl. Tornava partir alara d'un autre pas, aleujat per aquel partiment frairal dels malastres.
A cada canton de sa vida èra plantat un arbre que montava per totjorn la garda dins lo randal dels remembres.
Una Tamarissa per La Franqui sus Mediterranèa, un irangièr per Castellon de la Plana, un eucaliptus per Alger, un manguièr per Cuba, Un oliu per Minèrva, un pin nègre per Hambourg, un cèdre per Beyrouth, un avelanièr per Cervione, un pinhièr per Rome, una carrasca – un garric verd – per la Fueva de sos reires aragonés...
Fin finala èra arribat a l'edat madura.
L'edat madura per un òme, es quand es vengut la frucha madura de son existéncia pròpia, rica de trabalh, de rescontres, de familha, d'ensages capitats, de rendètz-vos mancats. Lo temps vengut per el de gerir son temps de retirada, entracte de libertat susvelhada permesa per la societat abans la culhida finala.
Long dels itineraris costumièrs que s'èra traçats a mièg-camin entre son ostal e l'asuèlh, los arbres l'esperavan.
L'òme los saludava totes d'un mot, d'un gèst de la man, a dicha dels rescontres.
Las platanas de l'alèa primièr, puèi los figuièrs qu'aiman pas s'aluenhar dels ostals, los ametlièrs a la cima de las vinhas, los ciprissièrs protectors e los pins d'Alep a las agulhas doças, los olius bravament alinhats dins lors enclaus de pèiras secas. L'òme los sabiá descendents – coma el meteis – de la cellula primièra nascuda dins lo bolhon dels primièrs oceans, e amoroses, tot coma el, dels rais de solelh.
Remirava lor immobilitat aparenta jol cèl alara qu'en realitat èran de viatjaires infatigables...
Viatjaires, los arbres ? Perfièchament.
L'ametlièr e l'oliu avián passat Mediterranèa amb los Foceans, èran cofondators de Massilia ! La figuièra ? Un natiu d'Asia occidentala, un artista de la doçor celebrat pels escribes del faraon, l'arbre divenc de la Tèrra promesa, passat a l'oest amb los marins grècs. La platana ? Un Turc naturalizat francés al sègle 16. Lo pin d'Alep ?
Un Libanès. Lo cipressièr .Un Irano-Sirian desbarcat sus las nòstras costièras amb un passapòrt greco-roman. Totes s'èran escampilhats a lèser cap a la mar latina . Puèi avián conquistat lo rèire país , granas veïculadas per las carretas dels mercants, acrocadas al bèc dels aucèls, tranportadas pel vent. Sens aqueles estrangièrs, las linhas corbas dels nòstres puèges aurián pas lo meteis biais de captar la lutz . Monotòna seriá la nòstra noiridura , mai estetics lo nòstre saber e la nòstra percepcion del mond, diferent lo nòstre biais d’agachar lo cèl
L’òme qu’aimava los arbres ensajava d’imaginar las valadas , las pendas dels puèges , los plòs e las planas redusits a l'unic cobèrt vegetal indigèna teissut de fraisses vèrnhes, de garrics, d’avelanièrs, de telhs … E l’ òme mercejava los dieus ailats d’aver botat dins lo còr dels òmes e dels arbres la necessària passion del viatje.
De tots aqueles immigrats, los olius èran sos preferits. Un d’entre eles avia arrapat sas rasigas a l’abric d’una barra calcària, sus una solana ont èra establit dempuèi de sègles, aquò èra inscrich dins l’espessor de son pè e dins la potencia de sa rama.
Al vilatge, èra conegut de totes, òm teniá a el : segur qu’aviá conegut los primièrs dels Fabres, los primièrs del Pagèses, los primièrs Teissèires, los primièrs Astrucs e los Pastres, e los Vialadas e los Cròsses !
Èra lo testimòni silenciós qu’agachava desfilar los cohòrtes efemèrs de las generacions umanas, que n’autenticava l’istòria en la marcar al sagèl de sa vida inalterabla.
L'ertèrn, es coma aquò que l'aviam nomenat. Contaviam qu'aviá subreviscut als cotelièrs de Simon de Monfort, a las entòrchas dels ligaires, a l'immens espandiment del plant aramon...
L'òme qu'aimava los arbres s'arrestava cada jorn davant l'Etèrne; pausava sas mans sul pè del colòs amb -a cada còp- l'alègra sensacion de tutejar l'eternitat.
E vaquí qu’un matin blau-metal terrible, un matin freg de novembre, quitament abans d’arribar al cairreron que mena a l’Etèrn, aguèt la presentida d’un drama definitiu.
S’afanèt.
Abal, dejós la barra rocassosa, l'oliu èra pas pus qu'un esquelet calcinat quilhat al mitan d'una sampa de cendres... Un essartatge mal contrarotlat, una passagièra negligéncia umana aviá tuat l'Etèrn!
L'òme partiguèt lèu-lèu, sens se virar. L'ivèrn,la prima, l'estiu, la davalada encara lo vejèron seguir de caminòts diferents, luènh del cremador ont lo temps bornat s'èra revenjat.
Un jorn pr’aquò, decidiguèt de se far violènça, de tornar prene la dralha d’ »avant », aquel que l’avia vist tant sovent meditar davant l’Eterne. L’escura desirança de tirar un trach, de se resignar un còp per totas a la mòrt de l’arbre qu’avia acabat el tanben per creire immortal. S’arrestèt davant lo gigant folzejat, per manièra se metèt d’amanhagar un ram de las fuèlhas carbonosas.
E d’un còp i aguèt, jos sos dets, coma un tendre cimós de frescura.
Dubriguèt la man : de rebrots jovenets a pena espelida porgissián son limbe pichoneton cap al lum. …..
L'òme qu'aimava los arbres aviá sonque de davalar cap al vilatge per anonçiar la granda novèla: amondaut, sus la solana, l'Etèrn se revisquolava. Per l'eternitat, n'aviá jamai dobtat.
Claudi MARTI SALAZAR
yYiuSQMIwMu